1. Avasküler Nekroz Nedir?

Avasküler nekroz (AVN), kemik dokusunun kan akışının bozulması nedeniyle ölmeye başlamasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Kan akışı kesildiğinde, kemik hücreleri beslenemez ve oksijen alamaz, bu da kemik dokusunun zamanla zayıflayıp çökmeye başlamasına neden olur. Genellikle kalça, diz, omuz ve ayak bileği gibi büyük eklemlerde görülür, ancak vücudun herhangi bir kemiğinde de gelişebilir.

Avasküler nekroz, geç teşhis edildiğinde ciddi eklem hasarlarına yol açabilir ve hareket kabiliyetini ciddi şekilde kısıtlayabilir. Bu durum, hem gençlerde hem de yaşlılarda görülebilmesine rağmen, çoğunlukla 30-50 yaş aralığındaki kişilerde yaygındır.

2. Avasküler Nekrozun Belirtileri Nelerdir?

AVN, başlangıç aşamalarında genellikle belirgin bir belirti vermez. Ancak ilerledikçe aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Ağrı: İlk ve en yaygın belirtidir. İlk başta hafif olan ağrı zamanla şiddetlenebilir ve kemik çökmeye başladıkça artabilir. Ağrı genellikle eklemde ve etkilenen bölgenin çevresinde hissedilir.Örnek: Eğer kalçada avasküler nekroz oluşursa, kalça bölgesinde ya da kasıkta bir ağrı başlayabilir. Ağrı, dizlere kadar yayılabilir ve zamanla hareket kısıtlılığına yol açabilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Eklem hareketleri zamanla sınırlanabilir. Özellikle ileri evrede, eklemlerin işlevi ciddi ölçüde bozulabilir.Örnek: Dizde AVN gelişen bir kişi, yürürken zorlanmaya başlar ve merdiven çıkmak neredeyse imkansız hale gelir.
• Şişlik: Eklemin etrafında şişlik ya da sertlik hissedilebilir.

3. Avasküler Nekrozun Nedenleri Nelerdir?

AVN’nin ortaya çıkmasının arkasında birçok farklı neden bulunabilir. Genellikle altta yatan bir sağlık durumu ya da yaşam tarzı faktörleri AVN gelişiminde rol oynar.

• Travma: Bir kemik kırığı ya da çıkığı, kemikteki kan damarlarına zarar verebilir ve bu da o bölgeye kan akışını engelleyebilir. Özellikle kalça ekleminde meydana gelen kırıklar, avasküler nekroz riskini artırabilir.
• Steroid Kullanımı: Uzun süre yüksek doz kortikosteroid kullanımı, avasküler nekroz gelişiminde önemli bir risk faktörüdür. Steroidler, kemik içindeki yağ hücrelerinin sayısını artırarak kan damarlarına baskı yapabilir ve kan akışını azaltabilir.Örnek: Astım ya da romatoid artrit gibi kronik hastalıkların tedavisinde uzun süre steroid kullanan kişilerde avasküler nekroz gelişme olasılığı daha yüksektir.
• Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi, kemik içindeki yağ hücrelerini artırarak kan damarlarını tıkayabilir ve kemik hücrelerinin ölümüne yol açabilir.
• Diğer Nedenler: Kemik iliği hastalıkları, romatizmal hastalıklar, kireçlenme, ve bazı viral enfeksiyonlar da AVN’ye yol açabilir. Ayrıca sigara kullanımı gibi dolaşım sistemini etkileyen alışkanlıklar da bu durumu tetikleyebilir.

4. Avasküler Nekroz Tedavi Yöntemleri

Avasküler nekrozun tedavisi, hastalığın evresine, etkilenen bölgeye ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri iki ana başlıkta incelenebilir: cerrahi olmayan tedaviler ve cerrahi müdahaleler.

A. Cerrahi Olmayan Tedavi Yöntemleri

• İlaç Tedavisi: Erken evrelerde ağrıyı hafifletmek için non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID) reçete edilebilir. Ayrıca, kemik hasarını önlemeye yönelik ilaçlar da kullanılabilir.Örnek: Erken evre AVN’si olan bir kişiye ağrıyı hafifletmek için ibuprofen verilebilir. Bunun yanı sıra, osteoporozu önlemek amacıyla bifosfonatlar gibi ilaçlar kullanılabilir.
• Fizik Tedavi: Eklem hareketliliğini artırmak ve kasları güçlendirmek amacıyla fizik tedavi uygulanabilir. Ancak, fazla yüklenme, kemik hasarını hızlandırabilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır.
• Elektriksel Stimülasyon: Kemik iyileşmesini hızlandırmak amacıyla düşük voltajlı elektriksel stimülasyon cihazları kullanılabilir.

B. Cerrahi Müdahaleler

• Çekirdek Dekompresyonu: Bu prosedürde, kemiğe küçük delikler açılarak kan akışının tekrar sağlanması ve kemik içindeki basıncın azaltılması amaçlanır. Erken evredeki AVN vakalarında oldukça etkilidir.Örnek: Kalçasında AVN olan bir hasta için çekirdek dekompresyonu uygulanarak, kan akışı yeniden sağlanabilir ve kemikte çökme riski azaltılabilir.
• Kemik Grefti: Hasarlı kemik dokusu çıkarılarak, yerine sağlıklı kemik dokusu yerleştirilir. Bu işlem, kemik çökmeye başlamışsa uygulanabilir.
• Total Eklem Protezi: Eğer eklem ciddi şekilde hasar görmüşse ve diğer tedavi yöntemleri başarısız olmuşsa, eklem protezi ile hasarlı eklem tamamen değiştirilir. Bu yöntem genellikle ileri evredeki vakalarda tercih edilir.Örnek: Kalça eklemi tamamen çöken bir hastada, total kalça protezi ile hasarlı eklem çıkarılarak yerine yapay bir eklem yerleştirilir.

5. Avasküler Nekrozun Önlenmesi Mümkün Müdür?

AVN’yi tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, bazı risk faktörlerini yöneterek hastalık riskini azaltmak mümkündür. Özellikle uzun süreli steroid kullanımından kaçınmak, alkol tüketimini sınırlandırmak ve kemik sağlığını koruyucu önlemler almak, avasküler nekroz riskini düşürebilir.

Avasküler nekroz, erken teşhis ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilen bir durumdur. Ancak geç evrede, ciddi eklem hasarlarına yol açabilir. Bu nedenle, belirtiler fark edildiğinde mutlaka bir uzmana başvurulmalı ve gerekli tetkikler yapılmalıdır. Tedavi planı, hastalığın evresine ve kişinin genel sağlık durumuna göre şekillendirilir ve cerrahi müdahaleler, AVN’nin ilerlemesini durdurmak için etkili bir çözüm sunar.