KÜRESEL YILDIZ KÜMELERİ NEDİR?
Yıldızların güneşimiz gibi tek başına var olmaları gerekmez. Gökbilimci Herschel çiftyıldızların varlığını keşfetmiş ve gökyüzündeki yıldızlardan yarıdan çoğunun çiftyıldız sistemleri içinde yer aldığına ilişkin kanıtların bulunduğunu ileri sürmüştür.
Yıldızlar ayrıca daha ayrıntılı kümeler içinde bulunurlar. Teleskobun keşfinden önceki günlerde bile, Boğa takımyıldızı içinde görülen ve Ülker adı verilen yıldız kümesine karşı insanlar hayranlık duymuşlardı. Ülker, çıplak gözle görülebilen altı yıldızdan oluşuyordu ve bazı kişiler bu grubun içinde yedinci yıldızı da görebiliyordu. 1610 yılında Galileo, teleskobunu Ülker’e çevirdiğinde kümede 36 yıldızın sayılabileceğini saptadı. Çağdaş gökbilimciler bu kümede 250’nin üzerinde yıldızın yer aldığını gösterdiler.
Ancak, Ülker bile küçük bir yıldız kümesini temsil etmektedir. Yıldız kümeleriyle ilgili dönüm noktası, daha önce sözünü etmiş olduğumuz Messier’in Listesi’yle ortaya çıktı. Bu listede M13 simgesiyle yer alan on üçüncü gökcismi, Herkül takımyıldızı içinde bulunan donuk parıltılı bir lekeydi. William Herschel bu gökcismini aradan birkaç onyıl geçtikten soma Messier’in kullandığından daha iyi bir teleskopla incelediğinde, aslında lekenin birbirine çok yakın olarak yer almış büyük bir yıldız kümesi olduğunu buldu. Şimdi buna Büyük Herkül Yıldız Kümesi denilmekte olup en az 100.000 yıldızdan oluştuğu sanılmaktadır. Küme, küre şekilli olduğundan küresel yıldız kümeleri’ne bir örneği oluşturmaktadır. Gökyüzünde bilinen böyle yüz dolayında küresel yıldız kümesi yer almaktadır.
Ancak, küresel yıldız kümeleri tuhaf bir asimetri içinde bulunurlar. İngiliz gökbilimcisi John Herschel (1792-1871) onların gökyüzünde düzensiz olarak dağıldıklarım gösterdi. Küresel yıldız kümelerinin hemen hepsi gökyüzünün bir tarafında yer alırken öbür tarafta hiçbir küresel yıldız kümesi bulunmuyordu. Aslında küresel yıldız kümelerinin üçte biri kadarı, gökyüzünün yüzde 2’sini oluşturan Yay takımyıldızının içinde yer almaktaydı.
Bu gözlemin pek büyük önem taşıdığım ilerde göreceğiz.
