Boş Zamanlarda Beyninizi Canlı Tutun

İster uzun bir günün ister zor bir haftanın veya yoğun bir ayın sonu olsun, hepimiz dinlenmeye ve zihnimizi tazelemeye ihtiyaç duyarız. Ancak tüm dinlenmeler zihnimize iyi gelecek diye bir şart yoktur. Saatlerce TV izlemek bunun en açık örneğidir. Araştırmalar, televizyon izlemenin zihni tam anlamıyla uyuşturduğunu göstermiştir: Beyin TV izlerken
uyku sırasında olduğundan bile daha az etkindir! Ve televizyon izlemeyi alışkanlık haline getirmek, daha az sosyal etkileşim kurmakla ilintilidir ki bu da uzun dönemli olumsuz sonuçlara yol açar.
Öte yandan hem Nörobik ilkelerine uyumlu hem de keyif veren, dinlendirici pek çok etkinlik vardır. Boş zamanlarınızı değerlendirmek için hâlihazırda yaptığınız etkinliklerin bazıları muhtemelen diğerlerine kıyasla daha Nörobik’tir ve beyniniz için de daha iyidir. Bu nedenle, atılacak ilk adım boş vakitlerinizi nasıl geçirdiğinizi değerlendirmek ve bunun Nörobik ilkeleri ne oranda içerdiğini saptamaktır. Burada önemli olan, beyin uyarıcı Nörobik etkinlikler ile zihninizi boşaltma ihtiyacı duyduğunuz zamanlar arasında bir denge oluşturmaktır.
Biz egzersizleri üç kategoriye ayırdık: Tatiller, boş vakider ve hobiler.
1. YENİ YERLER, YENİ YÜZLER
Bu kitap boyunca, rutinleri kırmanın önemini vurguladık. Tatiller, bu açıdan pek çok olasılık barındırır. Daha önce hiç gitmediğiniz bir yere gidin.Yolculuk ufkunuzu genişletir, tabii eğer Paris’te McDonald’s veya Santa Fe’de alışveriş merkezi arayışına girmezseniz.Yeni bir yerin sunduğu görsel, işitsel ve dokunsal farklılıkları keşfetmeyi amaçlayın. Yerel yiyecek ve eğlenceleri deneyin ve orada yaşayanların yaptıkları şekilde alışveriş ve yolculuk yapın. Büyük tur gruplarıyla yolculuk yapmaktan kaçının ve farklı kültürlerdeki insanlarla tanışın.
Yolculuk, duyular açısından yeniliklerle doludur. Gündelik uzamsal haritalar birdenbire kullanım dışı olmuştur ve yenilerinin oluşturulması gerekmektedir. Yeni görüntülere, seslere, yiyeceklere veya yabancı dile alışmaya çalışırken yaşayacağınız stres, beyninizin vites yükselttiğini gösterir! Yeni bir yerdeki küçük bir dükkânın sahibiyle geçirilen bir öğleden sonra, “mutlaka görün” denen yerlerden birine gitmekten çok daha akılda kalıcı (ve bellek için daha iyi) olabilir.
2. KAMPA GİDİN
Kamp yolculuğu, bir tatil köyünün havuzunda bir hafta geçirmekten tamamen farklıdır!
Kamp yapmak, muhtemelen, beklenmedik deneyimler yaşamanın en net yoludur. Kalacağınız yerin sorumluluğunu almanın yanı sıra pusulayla yolunuzu bulmak, yiyecek hazırlamak, hava ve arazi ile ilk elden mücadele etmek zorundasınızdır.
3. KAMU YARARİNA ÇALİŞİN
Komşularınızla birlikte yerel bir parka çekidüzen vermek gibi bir toplum projesinde çalışın.Yalnızca çocuklar, komşular ve yerel yetkililerle etkileşim halinde olmakla kalmayacak, aynı zamanda muhtemelen ellerinizi (ve beyninizi) beklenmedik şekillerde kullanacaksınız.
4. FARKLI AÇIDAN BAKMAK
Eğer bu tatillerden birini seçerseniz, farklı geçmişleri olan ve dünyaya farklı açılardan bakan insanlarla temas halinde olacaksınız.
Gönüllü danışman olun. Bir okul veya izci gezisi için, bir hayırseverlik kurumu için gönüllü olarak çalışın.
Bir Earthwatch etkinliğine veya benzeri çevresel gezilere katılın.
Eğer sahilde uzanmayı seven bir tipseniz, daha aktif bir geziye çıkmayı düşünün — bir bisiklet turuna ya da Apalaş yürüyüşüne katılın. Eğer hiperaktif bir tipseniz, boş boş oturacağınız bir yolcu gemisi tatilini düşünün.
Tatilcilerin de çalıştığı bir çiftliğe gidin.
Temel nokta, tatilde normalde yaptığınızdan zor olduğu için değil, farklı olduğu için zihninizi mücadeleye sokan ve onu meşgul eden bir şeyler yapmaktır.
5. YARATİCİ OLUN
Yaratıcı bir atölye çalışmasına katılın. Hem ABD ele hem de yurt dışında çok sayıda yer yazma, boyama, fotoğrafçılık, heykeltıraşlık, müzik, oyunculuk, arkeoloji ya da hep denemeyi istediğiniz başka bir şey için haftalık veya aylık kurslar sunar.
Bir spor kampım deneyin. Aralarında tenis, golf, tüple dalış, binicilik, beyzbol ve kaya tırmanışının bulunduğu çok sayıda “kamp” vardır.
Bir aşçılık okulunda tatil yapın. Gözleriniz, burnunuz, diliniz, dokunma duyunuz ve duygularınız fazladan antrenman yapacaktır. Karmaşık görevleri planlayıp, zamanlayıp gerçekleştirmek ise zihinsel becerilerinizi geliştirecektir.
Yenilik, herhangi bir iyi tatilin belkemiğidir. Buna bir de öğrenme deneyimi ekleyerek Nörobik potansiyelinizi artırın.
6. ARABA İLE GEZMENİN KEYFİ
Bir plan yapmaksızın, ailenizle veya dostlarınızla arabaya atlayıp “rastgele dolaşmaya” çıkın. Sırayla, her bir yolcu, ne taraftan gidileceği veya ne yapılacağı hakkındaki önerisini söylesin —“Burada dur” veya “Şimdi sola dön” ya da “Şimdi akıntıdaki sığ suda ilerleyelim!” Ya da “Harita Yazı Turası” deneyin: Bulunduğunuz bölgenin haritasım yere serin ve herkes onun üzerine bir bozuk para firlatsın. Ardından, rastgele belirlenen bu yerlerden grup olarak en çok ilginizi çekene gidin. Yoldayken, sosyal ve duyusal deneyimlerinizi zenginleştirmek için “İşe Gidiş Gelişlerde” bölümündeki egzersizlerden yararlanın.
Arabada olduğunuz zamanın çoğunda zihninizde belli bir vanş noktasına sahipsinizdir (ve bu oraya varmanın genellikle rutin bir yoludur). Sonrasında sizi neyin beklediğinden emin olamadığınızda, sonunda nereye varacağınızı ve hatta nasıl geri döneceğinizi bilmediğinizde duyusal devreleriniz harekete geçer ve etrafınızdaki tüm yeni uyaranları fark etmeye başlarlar. Siz (ve yolculanmz), aynı zamanda uzamsal yön bulma becerilerinize antrenman yaptırmış olursunuz. Ve bu oyumları kendi kendinize de oynamanız mümkünse de, aile üyelerinizi ve dostlarınızı da dâhil ettiğinizde, paylaşılmış deneyimler, paylaşılmış anılar, paylaşılmış yemekler ve paylaşılmış ilişkilendirmeler için bir fırsat yaratmış olursunuz.
7. KENDİNİZİ İFADE EDİN
Bir grup sanat projesi yapın. Her bir kişinin belli bir tema (örneğin, bir mevsim, bir duygu veya güncel bir olay) ile ilintili bir şey çizmesi için çizim kâğıdı ve kalemlerinizi veya boyalarınızı çıkarın.
Aynı kâğıdın üzerine birlikte bir duvar resmi yapın. Daha fazla uyarım almak için, pastel boyayı veya firçayı elleriniz yerine ayaklarınızla tutmaya çalışın.
Sanat, serebral korteksin sözel olmayan ve duygusal kısımlanm harekete geçirmek için bir araçtır. Bir sanat eseri yarattığınız zaman, uyanık olduğunuz saatlerin çoğunu kaplayan mantıksal, doğrusal düşünmeden çok farklı düşünme süreçlerinin yanı sıra beyninizin biçim, renk ve dokuya ilişkin kısımlanndan da yararlanmış olursunuz.
8. DOĞAÇLAMA
Görsel sanatlar, yarada ifadeleri bir beyin egzersizi olarak kullanmanın yalnızca bir örneğidir.
Bir TV dizisinin bir parçasına kendi senaryonuzla dublaj yapın. Diziyi kaydedin, ardından sesi kısıp yeniden oynatın. Her bir arkadaşınızdan kendine bir rol seçmesini isteyin ve sonra o rollere karşılıklı diyaloglar yazm. Herkes hazır olduğu zaman kayıt sessizce ilerlerken üzerine seslerinizi kaydedin. National Geographic’te olduğu gibi hayvanları anlatan bir programla da aym şeyi deneyin. Gülmekten karmnıza kramp girecek.
Bir aile videosunu izlerken, arka planda bir CD veya kasetten farklı türde (ürkütücü, romantik vb.) bir müzik çalın. Seyrettiğiniz şeyi nasıl dönüştürdüğünün ve olayla yeni ilişkilendirmeler yarattığının farkına varın.
İlginizi çeken bir konuda bir film çekin. Bir öykü uydurun, “sokaktaki adam” röportajları yapın veya sıradan şeyleri arka avlunuzdaki evcil hayvanınız veya hazırlanmasından yenilmesine ve bulaşıkların yıkanmasına kadar bir aile yemeğifilme alın.
“Kokla ve söyle” oyunu oynayın. Her bir katılımcı gözlerini kapatır, burnunun altına tutulan bir aromayı içine çeker ve zihninde oluşan çağrışımları söyler.
Çömlek, tava, şişe, tarak, kahve kavanozu vb. gerçek veya uydurma araçlar kullanarak bir müzik grubu oluşturun.
Rolleri dağıtın ve bir tiyatro oyununu yüksek sesle oynayın. Ya da bir monolog seçin ve ardından bir oyuncunun yapacağı şekilde ezberleyin, hazırlanın ve sahneye koyun.
Şarkı söylemek veya sesli okuma yapmak sağ ve sol beynin etkileşimini sağlar ve normalde kullanılmayan yolaklan harekete geçirir.
Bir müzik parçasını dinleyin ve çalınan müzik aletini saptamaya çalışın. Caz ve blues bu egzersiz için iyidir. Konsere gidin veya bir müzik videosunu izleyin ve ardından aynı müzik parçasını bir CD’den tekrar dinleyin. Bu, kulaklarınızla “görme”nin yeni bir yoludur.
9. SESSİZ KONUŞUN
İşaret dilini öğrenin. Herhangi bir yabancı dili öğrenmek, Nörobik olarak uyarıcıdır fakat bu özellikle de Amerikan İşaret Dili için geçerlidir. İşareder ellerinizin (ve korteksin onları kontrol eden kısımlarının) tamamen yeni bir şey yapmasını gerektirir: İletişimden sorumlu olmak. Görme korteksinizin belirli el pozisyonlarını anlamla ilişkilendirmesi, korteksin dil ve iletişimden sorumlu bölgeleriyle bağlantılar oluşturması gerekir. İşaret dili zorlayıcı, karmaşık ve zengindir ve sıradan işitsel ilişkilendirmelerin yerini alan yeni duyusal veri türleriyle bütünleşmeyi gerektirir. Eğer işaret dilini biraz olsun öğrenirseniz, işitsel engellilerle, onların sizin dudaklarınızı okumasına kıyasla çok daha zengin bir iletişim kurabilirsiniz.
Sesinizi kullanmaksızın birine bir düşünce veya fikri iletin.
Sessiz sinema oyunu, bunu yapmanın eğlenceli bir yoludur ve hem oyuncu hem de tahmin eden kişi bundan faydalanır.
10. ON NESNE OYUNU
Birisi elinize sıradan bir nesne verir ve sizin bu nesnenin olabileceği on farklı “şey” bulmanız gerekir. Örneğin, size verilen bir sineklik ise, bu aynı zamanda bir tenis raketi, bir golf sopası, bir serinletici, bir asa, bir davul tokmağı, bir keman, bir kürek, bir mikrofon, bir beyzbol sopası veya bir kano küreği olabilir. Bazı açılardan, bu oyun cinas yapmaya benzer; cinasta da zihinsel ses veri tabanınıza ulaşıp bir sözcüğü esprili bir şekilde benzer başka bir şeyle ilişkilendirirsiniz.
11. “SESİ İSİMLENDİRME” OYUNU
Eski bir radyo şovunda yarışmacılar radyo sunucusunun kendileri için çaldığı sesleri saptamaya çalışırlardı. Bu oyunun kendi akşam yemeği sonrası versiyonunu oluşturabilirsiniz. Hafta boyunca ses kayıt cihazımza evinizin, parkın ve İşyerinizin etrafındaki sesleri kaydedin. Aile üyelerinize onları dinletin ve her bir kişi bu “sesi isimlendirmeye” çalışsın. Ya da ses efektleri olan bir CD veya kaset alın (çok sayıda var) ve oyunu oynayın.
12. BEYİN MARATONU
Eğer zinde kalmak için hâlihazırda egzersiz yapıyorsanız, neden aym zamanda beyninize bir idman sağlamıyorsunuz? Koşu bandında koşmak, bir parkta veya mahallenizde koşmakla aym şey değildir. Spor salonundaki bir makinenin öngörülebilir programı beyinden neredeyse hiçbir şey talep etmez. Bir yol veya kaldırımda yürüyüş, koşma veya bisiklete binme her köşede öngörülemez çoklu duyusal deneyimlere kapı açar… Bu kavşakta hangi yolu izlemeliyim? Bu köpek acaba beni takip eder mi? Şu üç tekerlekli bisikletteki çocuğa bakın! Dolayısıyla egzersiz rutininizi dönem dönem dışarıya taşıyarak çeşidendirin.
13. HERHANGİ BİR YERE KENDİNİZİ
PARK EDİN
Parklar, her tür egzersiz başta olmak üzere, boş zaman etkinlikleri için tasarlanmıştır.
Kuş izleme veya çiçek ya da ağaç tanımlamak gibi yeni şeyler deneyin. Uçurtma uçurun veya kızakla kayın.
Ördekleri veya sincapları (kendi kendinize veya bir çocukla) besleyin. Nörobik’in avantajı, bir şeyin, küçük bile olsa, öngörülebilir olmadığı müddetçe beyninizi harekete geçirmek için yeterli olmasıdır.
Bir model tekne yüzdürün veya basit bir tahta parçası, çubuk ve yelken kısmı için bir parça kâğıtla kendi teknenizi yapın.Yarışa girin!
Bir banka oturun, gözlerinizi kapayın ve etrafınızda olup bitenleri anlamaya çalışın. Zihninizin, deneyimlediğiniz ses ve kokuları kullanarak serbest çağrışım yapmasına olanak tanıyın.
14. YENİ BİR HOBİ EDİNİN
Nörobik açıdan en uyarıcı olan hobiler, rutin olmayan yollarla birkaç farklı duyuyu kullanmanızı ve tek duyusal sistem içinde incelikli ayrımlar yapmamzı gerektirir.
Yapay sinek ile balık avına çıkmak, sizi yeni bir duyusal çevre (bir nehir) içine koyar, bir balık gibi düşünmenizi ve günün zamanına, suyun durumuna ve etrafınızdaki böcek türlerine dikkat etmenizi zorunlu kılar. Diğer örnekler okçuluk, fotoğrafçılık, ahşap işçiliği ve aşçılıktır.
Yeni bir cihaz kullanmayı öğrenin. Bu bir bilgisayar, video, fotoğraf makinesi, teleskop, radyo, müzik aleti, telsiz, rüzgâr sörfü veya kayak olabilir.
On parmak klavye öğrenin. Eğer hâlâ klavyedeki harflere bakarak yazıyorsanız, bu sizin bilgisayardan keyif almanızı yavaşlatacaktır. Klavyeye bakmadan yazma egzersizleri, beyni çok farklı bir biçimde çalıştırır. Bu, gözünüzü bağlamanız gerekmeden, dokunsal, uzamsal ve görsel duyularınızı bütünleştirmenin tüm Nörobik faydalarım sunar.
Küçük bir model uçak veya araba yapın ama bunu yaparken bir gözünüzü kapalı tutun. Bu şekilde derinlik algınızı kaybedeceğiniz için, beyniniz yeni ipuçlarından yararlanmak zorunda kalır. Küçük parçaları birbirine geçirmek için dokunsal ve uzamsal duyu becerisi gerekir.
15. BÎR BAHÇE YETİŞTİRİN,
BEYNİNİZİ GELİŞTİRİN
ister bir şehrin ortasında terasta çiçek bahçesi kurmak isterse kırsal kesimde yarım dönümlük bir sebze tarlası ekmek olsun, bahçecilik zengin bir Nörobik egzersizi örneğidir.
Neden mi? Çünkü süreç içinde tüm duyularınızı kullanırsınız: Toprağı hissedersiniz, meyve ve bitkileri koklarsınız, odarm filizlerini tadarsımz.Ve beyninizin planlama ve uzamsal becerileri, hangi bitkiyi ekeceğinize karar verme, güneşin yönü ve ne kadar su gerekeceği gibi konularda eyleme geçer. Sonunda somut ödüller vardır: Taze, kendi bahçenizde yetişmiş meyve ve sebzeler, çiçekler veya güzel bir bahçe.