Omuz, vücudumuzun en hareketli eklemidir ve günlük yaşamda oldukça önemli bir rol oynar. Kollarımızı kaldırmak, döndürmek ve taşımak gibi pek çok hareketi bu eklem sayesinde gerçekleştirebiliriz. Ancak omuz eklemindeki aşınma, travma, artrit veya diğer sağlık sorunları, zamanla bu eklemde ağrıya, hareketsizliğe ve fonksiyon kaybına neden olabilir. Bu gibi durumlarda, omuz protezi, hastaların yaşam kalitesini artıran önemli bir tedavi seçeneği haline gelir.

Peki, omuz protezi nedir? Hangi türleri vardır? Kimlere uygulanabilir? Bu yazıda, omuz protezinin tanımından, çeşitlerine kadar detaylı bir şekilde ele alacağız.

1. Omuz Protezi Nedir?

Omuz protezi, omuz eklemindeki hasar nedeniyle normal hareketliliği kaybeden kişilere uygulanan cerrahi bir tedavi yöntemidir. Omuz protezleri, omuz ekleminin hasar gören kısmının çıkarılması ve yerine yapay bir eklem yerleştirilmesi işlemi ile yapılır. Bu protezler, omuz eklemi fonksiyonlarının yeniden kazanılmasına yardımcı olur ve hastaların ağrılarını hafifletir, yaşam kalitelerini artırır.

Omuz protezi, özellikle ileri düzeyde omuz artriti, kırıklar, romatizmal hastalıklar, omuz çıkıkları ya da kanser gibi durumlar sonucu eklemde kalıcı hasar oluşmuş hastalar için bir çözüm sunar. Omuz protezi sayesinde, hastalar tekrar kol hareketlerini yapabilir, ağrıdan kurtulabilir ve daha bağımsız bir yaşam sürebilirler.

2. Omuz Protezi Çeşitleri

Omuz protezleri, hastanın durumuna, yaşına, aktivite seviyesine ve omuzdaki hasarın tipine göre farklı çeşitlerde olabilir. İşte en yaygın omuz protezi türleri:

a) Total Omuz Protezi (TOM)

Total omuz protezi, omuz ekleminin hem baş kısmı (humerus başı) hem de yuva kısmını (skapula) değiştiren bir cerrahi prosedürdür. Bu protez türü, genellikle omuz ekleminde ileri düzeyde hasar olan hastalar için tercih edilir. Total omuz protezinde, hasarlı olan eklem yüzeyleri metal ve polietilen malzemelerle değiştirilir. Bu sayede eklemdeki ağrı ortadan kaldırılır ve hareket kabiliyeti yeniden sağlanır.

Örnek: Omuzda ileri derecede artrit veya omuz eklemi travması yaşayan bir hastada, total omuz protezi uygulanabilir. Bu işlem sayesinde, hastanın omuzundaki ağrı azalır ve normal hareket kabiliyeti kazandırılır.

b) Parçalı Omuz Protezi (Humeral Head Replacement)

Parçalı omuz protezi, yalnızca omuz ekleminin üst kısmındaki (humerus başı) hasarın giderildiği bir protez türüdür. Skapula (omuzun yuvası) genellikle korunur, sadece humerus başı değiştirilir. Bu tür protezler, özellikle omuz ekleminin yalnızca baş kısmında hasar meydana geldiği durumlarda kullanılır.

Örnek: Omuzda bir travma sonucu sadece humerus başında kırık oluşmuş bir hastaya, parçalı omuz protezi uygulanabilir. Bu, daha az invaziv bir cerrahi işlem olup hastanın iyileşme sürecini hızlandırabilir.

c) Ters Omuz Protezi (Reverse Shoulder Arthroplasty)

Ters omuz protezi, omuz ekleminde ciddi bir sorun olan hastalar için kullanılan bir protez türüdür. Bu protezde, normal omuz ekleminde bulunan yuva ve baş kısmı yer değiştirilir. Yani, skapula başı üstte, humerus başı ise altta yer alacak şekilde bir protez yerleştirilir. Bu ters yerleşim, özellikle omuzda rotator manşet (kaslar) hasar görmüş olan hastalar için faydalıdır. Ters omuz protezi, rotator manşet kaslarının fonksiyonunu yerine getiremediği durumlarda, omuzun stabilizasyonunu sağlamak için kullanılır.

Örnek: Rotator manşet yırtığına bağlı olarak omuz hareketliliği kaybolmuş ve total omuz protezi uygulaması uygun olmayan bir hastaya, ters omuz protezi yapılabilir. Bu protez, hastanın omzunu yeniden fonksiyonel hale getirir.

d) Yarım Omuz Protezi (Hemireplacement)

Yarım omuz protezi, omuz ekleminin yalnızca bir kısmını değiştiren bir protez türüdür. Bu, genellikle sadece humerus başının hasar gördüğü durumlarda tercih edilir. Skapula kısmı değiştirilmez, böylece hastanın daha kısa sürede iyileşmesi sağlanır.

Örnek: Omuzda sadece baş kısmında kıkırdak aşınması veya küçük bir kırık bulunan bir hastada, yarım omuz protezi kullanılabilir. Bu protez türü, daha hızlı iyileşme ve daha az ağrı ile sonuçlanabilir.

3. Omuz Protezi Uygulama Nedenleri

Omuz protezi, çeşitli sağlık sorunları nedeniyle uygulanabilir. Omuz eklemindeki hasar, kişiyi hem fiziksel hem de psikolojik açıdan olumsuz etkileyebilir. Omuz protezi genellikle şu durumlarda tercih edilir:

• Osteoartrit: Omuz eklemindeki kıkırdağın aşınması ve eklemdeki iltihaplanma sonucu ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açar.

• Rheumatoid Artrit: Romatizmal hastalıklar, omuz ekleminde şişlik, ağrı ve fonksiyon kaybına neden olabilir.

• Omuz Kırıkları: Trafik kazası veya düşme sonucu omuz ekleminde kırıklar meydana gelebilir. Bu tür kırıklar bazen cerrahi müdahale gerektirir.

• Rotator Manşet Yırtığı: Omuzdaki kasların yırtılması sonucu omuz eklemi hareket kısıtlılığına uğrar. Yırtığın çok büyük olduğu durumlarda protez gerekebilir.

• Omuz Çıkıkları ve Travmalar: Omuz eklemi sürekli çıkma eğilimindeyse ya da ciddi travmalara bağlı fonksiyon kaybı yaşanıyorsa, omuz protezi önerilebilir.

4. Omuz Protezi Sonrası İyileşme ve Rehabilitasyon

Omuz protezi sonrası iyileşme süreci, protez türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve yaşına bağlı olarak değişebilir. Ameliyat sonrası ilk birkaç hafta, kolun istirahat etmesi ve protez bölgesinin iyileşmesi için önemlidir. Fiziksel terapi, hastanın omuz hareketliliğini geri kazanması ve eklemdeki sertliği azaltması için büyük bir rol oynar.

Örnek: Omuz protezi ameliyatı sonrası hastalar, fiziksel terapiye başlayarak kaslarını güçlendirir ve eklemdeki esnekliği artırır. Bu süreç, genellikle birkaç ay sürebilir, ancak doğru terapi ile hastalar hızlı bir şekilde fonksiyonel seviyeye ulaşabilir.

5.

Omuz protezi, omuz ekleminde ciddi hasar veya fonksiyon kaybı yaşayan hastalar için yaşam kalitesini artıran etkili bir tedavi yöntemidir. Hangi protez türünün kullanılacağı, hastanın durumu, yaş ve aktivite seviyesine bağlı olarak değişir. Omuz protezi cerrahisi, genellikle ağrıyı azaltır, hareket kabiliyetini yeniden kazandırır ve hastaların normal yaşamlarına devam etmelerini sağlar. Eğer omuz ekleminde ağrı, hareket kaybı veya fonksiyon kaybı yaşıyorsanız, bir ortopedi uzmanına danışarak uygun tedavi seçeneğinizi öğrenmeniz önemlidir.