IŞIK YILI NEDİR?
Yıldızların uzaklığından söz ederken ışık hızı bize nasıl yardımcı olabilir? Işığın bir yıl içinde ne kadar yol aldığını hesaplamaya çalıştığımızı varsayalım. İşık her bir saniyede 299.800 kilometre yol alır. Bir dakikada 60 saniye ve bir saatte 60 dakika vardır. 24 saat bir gün ve 365 1/4 gün bir yıl eder. Bunun anlamı, bir yılda 31.557.000 saniyenin bulunuşu demektir. Bir saniyede ışığın aldığı yol ile bir yılda bulunan saniye sayısını çarparsak, bir yıl içinde ışığın aldığı yolu 9,46 trilyon kilometre olarak buluruz. Bu uzaklığa bir ışık yılı denilir.
En yakın yıldız olan Alfa Erboğa 4,4 ışık yılı uzaklıktadır. Bunun anlamı da, buradan Alfa Erboğa’ya ya da Alfa Erboğa yıldızından dünyamıza ışığın 4,4 yılda varabileceği demek olur. Bu sonuç da bize yıldızların ne denli uzakta bulunduklarına ilişkin fikir verir. Bir ışık demeti New York’tan San Francisco’ya 1/60 saniyede gider ve 1/8 saniyede dünyanın çevresinde, 16 dakikada yeryüzünün yörüngesinde dolanır. Ancak, aym ışığın en yakın yıldıza erişmesi için 4,4 yılın geçmesi gerekmektedir.
Sirius yıldızı 8,6 ışık yılı; 61 Kuğu yıldızı 11,2 ışık yılı; Vega yıldızı 27 ışık yılı uzaklıktadır. Ve bu sayılanlar bize en yakın yıldızlar arasında yer alırlar.
Işık yılı uzun mesafeleri göstermekte pek etkili bir yol sayılmasına karşın, gökbilimciler artık onu pek sık kullanmıyorlar. Yerine evrendeki uzaklıkları ölçmekte parsek adlı birimden yararlanıyorlar.
Gökyüzüne çizildiği hayal edilen büyük daireleri de içermek üzere her daire 360 derecelik bir yaya, her derece 60 dakikalık bir yaya ve her dakika da 60 saniyelik bir yaya bölünebilir. Bunun anlamı, her dairenin 1.296.000 eşit saniye yayına bölünmesi demek olur.
Gökyüzünde minik bir o’nun yalnızca bir saniyelik yaya karşı geldiğini ve bir dizi o’nun birbirine dokunarak sıralandığını; 1.296.000 minik o’nun gökyüzünde tam bir daireyi oluşturmak üzere dizildiklerini hayal edelim. Böylece her bir minik o gerçekten çok küçük bir yayı temsil elsin.
Yeryüzü güneşin çevresindeki yörüngesi üzerinde dolamr ve bir saniyelik yayda devinirken bir yıldızın normal olarak bulunduğu yerden bir yana ve sonra öbür yana doğru kayması için bizden uzaklığı ne kadar olmalıdır? Yanıt 3,26 ışık yılı ya da kısaca parsek ’tir. Ancak hiçbir yıldız bu kadar yakınımızda değildir. Böylece bildiğimiz her yıldız, yeryüzünün yörüngesinin karşıt taraflarından bakıldığında bir saniye yaylık bir ıraklık açısı göstermez. İşte bu yüzden yıldızların uzaklıklarım hesaplayabilmek bu kadar uzun zamam almıştır. Alfa Erboğa yıldızı 1,35 parsek; Sirius yıldızı 2,65 parsek; 61 Kuğu yıldızı 3,44 parsek ve Vega yıldızı 8,3 parsek uzaklıktadır. Ve bir parsek, 30 trilyon kilometreden biraz daha fazla uzaklıktadır.